Lang, heel lang geleden, voor het Coronavirus ons overviel, konden we nog naar het buitenland reizen. Zo waren we net op tijd om een bezoek te brengen aan het Steendrukmuseum in Valkenswaard. Het werd een zeer aangename kennismaking. Deze blog is dan ook bedoeld als warme aanrader voor post-covidtijden: gisteren heropende  dit bijzonder boeiende museum over lithografie. Hopelijk kunnen jullie snel naar Nederland reizen!

Ik rijd samen met Ronald naar Valkenswaard, waar het museum gehuisvest is in een voormalig kloosterziekenhuis. Directeur Maarten Kentgens wacht ons op, we maken kennis bij een kopje koffie. Nadien leidt hij ons rond en vertelt honderduit over de collectie en de geschiedenis van het Steendrukmuseum. Het museum opende de deuren in 2001, dankzij Peter-Louis Vrijdag. Deze telg uit een drukkerijgeslacht voorkwam dat de rijke geschiedenis van het in 1905 opgerichte familiebedrijf verloren ging. Naast drukwerk uit het bedrijfsarchief breidde hij zijn persoonlijke collectie uit met ‘steendrukwerk’ uit de hele wereld. Later kwamen er lithografische persen en allerlei toebehoren bij: lithostenen, steenslijpapparaten, boeken… Peter-Louis Vrijdag wou de collectie die hij gedurende meer dan veertig jaar verzamelde graag aan de buitenwereld tonen en er een levend museum mee creëren.

Dat is ook gelukt. In het NSM krijg je niet alleen de geschiedenis van de steendruk voorgeschoteld onder de vorm van een vaste expositie. Regelmatig organiseert men er ook tijdelijke tentoonstellingen, zoals nu de expo Alphonse Mucha, Meester van de Art Nouveau. Met demonstraties en workshops houdt het museum daarenboven de oude druktechniek in ere. Het museum werkt ook met hedendaagse lithografen, zoals meesterdrukker Gertjan Forrer en verzorgt educatieve (school)programma’s en rondleidingen. Ondertussen is het NSM uitgegroeid tot één van de meest vooraanstaande grafische musea ter wereld en werd het lid van de Association of European Printing Museums (AEPM), waar bijvoorbeeld ook het Antwerpse Plantin-Moretusmuseum (1) lid van is. Het Steendrukmuseum heeft een eigen atelier met verschillende kleinere drukpersen en een goed uitgeruste bibliotheek met honderden boeken over lithografie en steendruk (ik ga er binnenkort eens in neuzen).

De kern van het museum is natuurlijk de indrukwekkende collectie. Die verzameling omvat naast een replica van de eerste pers van de uitvinder van de lithografie, Alois Senefelder, ook een aantal snelpersen uit de 19de en 20ste eeuw. Dit alles gelardeerd met allerlei bijpassende steendrukmaterialen en hulpmiddelen, zoals een mooie draagbare steendrukpers: de litho-laptop, een hebbedingetje dat ik helaas nog niet bezit. Daarnaast is er een uitgebreide verzameling drukwerk, gaande van sigarenbandjes en wijnetiketten tot topografische kaarten, boekillustraties en artistiek drukwerk. Dit alles wordt op een zeer heldere manier met de nodige pancarten en illustratieve video’s aan het publiek voorgesteld. Maar ook de verschillende steendrukprocessen, zoals fotolithografie en chromolithografie komen uitgebreid aan bod, waardoor een bezoek aan het museum je een mooi overzicht geeft van alle aspecten van deze druktechniek.

Je hoort het, ik ben enthousiast, maar wat ik echt fantastisch vind, is dat het NSM zich niet beperkt tot de toepassing van de lithografie als druktechniek, maar dat uitgelegd wordt hoe deze techniek rechtstreeks aanleiding gaf tot de ontwikkeling van de microchip. Inderdaad, lithografie ligt aan de basis van dit hoogtechnologisch object en heeft zo mee het uitzicht van de wereld veranderd. De cirkel is rond: zo blijft lithografie ook vandaag een onmisbaar element van communicatie. Bezoek het museum en je zal het begrijpen!

Hopelijk kunnen we dus snel weer reizen en wordt een bezoek ook voor jullie mogelijk! Kijk alvast eens rond op de rijkelijk geïllustreerde website van het Steendrukmuseum.

Er is trouwens een mooi boek beschikbaar over dit museum: A.J. Vervoorn en P.L. Vrijdag,  Het Nederlands Steendrukmuseum, Uitgeverij ZOO Producties, Eindhoven, 2011, ISBN 9789074009836.

rudy de lithograef

Onze meester-leerling activiteiten liggen noodgedwongen stil, omdat het atelier waarover we konden beschikken momenteel gesloten is. Hopelijk kunnen we u binnenkort opnieuw en vaker berichten over onze activiteiten. Ik werk momenteel hard aan mijn eigen grafiekatelier, zodat we in de zomer een inhaalmanoeuvre kunnen doen.

Meer achtergrondinformatie over lithografie op www.steendruk.be

(1) binnenkort een korte blog over dat museum