Meestal prepareert de drukker het papier op voorhand. Hij scheurt of snijdt het op het juiste formaat en legt de vellen klaar. Voor het drukken bevochtigt hij soms de vellen met een spons.
Goede papieren hebben
De keuze van papiersoort is cruciaal, het papier heeft steeds een impact op het beeld dat je creëert en het kan dus je beeld versterken of verzwakken. Er zijn specifieke papiersoorten speciaal voor lithografie ontwikkeld, maar je kan evengoed experimenteren met andere soorten (en materialen)
Een aantal klassiekers waar wij op drukken zijn het zeer witte Zerkall litho IV papier (250, 270 of 300 gram), verschillende types Japans papier van Awagami, dat vrij dun is en in verschillende texturen en kleuren verkrijgbaar is, het Italiaanse Magnani Incisioni dat ook vrij wit is en waar je makkelijk droog op kan drukken, het ietwat gelige Hahnemühle Simili Japon (225 gram en heerlijk papier) en Arches Velin BFK Rives.
In slechte papieren zitten
Denk goed na over op welk formaat je wil drukken en wat je dan best koopt, het is zonde om dure restjes in de papiermand te gooien en het is niet duurzaam. Stem de grootte van de steen, de omvang van de prent en het papier (en eventueel ook de passe-partout en de kader) op voorhand af.
Op een papieren zoldertje lopen
Neem dus ook geen risico’s wat de registratie betreft. Dit betekent dat je op voorhand nadenkt over hoe de prent op het papier moet komen. Goed lithografisch papier is duur en je wil liefst niets verspillen. Hatelijk is het een perfecte druk helemaal scheef of je papier zien belanden. Je moet dus zowel op de steen als op het papier de nodige registratiemerken aanbrengen, zodat je perfect weet hoe je het papier op de steen moet positioneren vooraleer je drukt. Dit is nog belangrijker als je meerdere kleuren gaat drukken. Je wil immers dat de verschillende drukgangen goed bij elkaar aansluiten. Er zijn verschillende systemen, naast het losjes mikken, wat uiteraard ook kan.
- (A) Je kan een lijn met aansluitende hoek in de steen graveren, hier kan je telkens je papier tegenaan leggen. Dit heeft uiteraard een impact op de steen, de ‘groef’ moet je daarna ook weer wegslijpen. Wij vinden dit de handigste manier. De Nederlandse meesterdrukker Aad Hekker gebruikt deze techniek. Het voordeel is dat je bij deze techniek geen registratietekens op het papier hoeft aan te brengen.
- (B) Je kan de T-registratie gebruiken. Je krast op de steen een T, onder het midden van de prent, en loodrecht erboven een streepje evenwijdig aan het bovenste beentje van de T. Deze geven het midden en de boven en -onderzijde van je papier aan. Je moet het papier dan achteraan in het midden op voorhand markeren. Tamarind-instituut adviseert deze techniek.
- (C) Je kan ook twee punten diagonaal tegenover elkaar ten opzichte van de prent op de steen markeren. Je kan deze punten aanduiden op het papier (bijvoorbeeld met kalkpapier) en zo met spelden het papier op de juiste plaats laten zakken. Een beetje onhandig, maar alles is een kwestie van oefening.
- (D) Bij papier dat groter is dan de steen is er een speciale techniek, namelijk het werken met L-vormige blokken. Deze zijn aangepast aan de hoogte van de steen. Ze worden mee vastgezet bij het drukken. Je kan daar de twee diagonale hoeken van je steen op aanduiden en het papier er dus simpelweg opleggen.
- Indien je met een offset proefpers werkt, AKA contrapers, dan is de registratie eenvoudig, omdat het papier steeds op dezelfde manier op de steen terecht komt.
Papier is geduldig
Wat je ook op het papier drukt, het is altijd goed! Vooraleer je dat doet, leg je alles klaar: het op het juiste formaat gebrachte papier, eventueel een spons, een bakje water en een glasplaat. Soms is het nuttig het papier op voorhand nat te maken, door er met de spons over te gaan (onderdompelen zoals bij etspaper is niet nodig). Je kan dat ook de dag voordien doen en het papier afdekken, zodat het vochtig blijft. Sommige papiersoorten hebben geen water nodig, ook hier is het wederom uitproberen geblazen. Vaak zal het licht bevochtigen van het papier resulteren in een iets scherpere druk.
Bright Absent. Kunstenaar Marc Kennes tekende in 2016 deze prachtige litho in opdracht van en als premie voor galerij De Zwarte Panter. De prent werd gedrukt door kunstenaar en meesterdrukker Hans Van Dijck (Antwerpen) in 5 drukgangen op Zerkall Litho 270 gr., 64,5×548 cm, in een oplage van 50 genummerde en gesigneerde exemplaren (gepubliceerd met toestemming van De Zwarte Panter).
Verschillende registratiemethodes (tekening Rudy De Graef)
