Lithogravure

Dit is een speciale lithografische techniek waarbij we effectief met reliëf werken. Slechts weinigen passen deze mysterieuze techniek nog toe. Daar proberen we verandering in te brengen. Er zijn twee gangbare technieken, onderstaande is de meest directe en moderne manier om dit te doen.

Voorbereiding

Eerst schuren we de steen, maar niet te fijn, #180 is perfect, op die manier krijg je meer grip op de steen. Na het zuren van de steen met licht zure gom, bedekken we deze met de spons met een laagje van een mengsel van ½ water en ½ zoete gom. Daarna vermeng je zoete gom met lampenzwart (zwart en vrij ondoorzichtig) of terre sanguine (rood en doorzichtiger) (1) en breng je dit op de steen aan. Gebruik hiervoor een spons en zorg dat de laag goed donker is. Vooraleer dit droog is, strijken we erover met een scherp gevouwen katoenen doek, zodat de steen gelijkmatig bedekt wordt met het goedje tot het droog is.

Tekenen

Nu kunnen we er in tekenen met een naald of met andere materialen. Daarbij is het belangrijk enkel in de oppervlakkige laag gom te krassen, tot op de steen, maar niet in de steen zelf. Anders beschadig je de steen en zal de prent op die plaats niet afdrukken. Dit kan wel opgelost worden door plaatselijk op te hogen met colofonium (werkwijze: zie verder). Je tekent best van links naar rechts (voor rechtshandigen) om de tekening niet te beschadigen. Je kan zowel lijnen trekken als zacht schrapen om grijswaarden te verkrijgen. Verwijder het weggekraste materiaal voorzichtig van de steen.

Preparatie

Nu moet de tekening vet gemaakt worden, dat kan door deze met een vette substantie in te wrijven: uitwastinctuur zoals Martelin is uitermate geschikt.. Daarna dep je de open lijnen in met een mengeling van 50% roll-up inkt (preparatie-inkt) en 50% réport-inkt (vette transferinkt) (2). Je kan je vingers gebruiken om de inkt in de lijnen te wrijven of je kan een tampon gebruiken. Op het einde rol je het volledige oppervlak in met je rubberen rol (je zou dat ook onmiddellijk kunnen doen). Laat het geheel nu best een nacht staan, zodat de inkt goed kan inwerken.

De volgende dag los je de gomlaag op met water en rol je die met een gladde rol af de steen. De getekende lijnen en grijswaarden komen tevoorschijn en kunnen nu ingeïnkt worden. Zorg dat de steen goed nat is en gebruik preparatie-inkt om de prent in te inkten.

In het (hopelijk uitzonderlijke) geval dat de lijnen te diep gegraveerd zijn (en dus geen inkt hebben opgenomen) kan je die ophogen met colofonium. Breng hiertoe colofonium aan op de tekening met een watje en daarna eventueel met talk. Spons de steen met water en nadien kan je de colofonium met een ‘heteluchtpistool’ laten smelten, dit versterkt de inkt en maakt straffere zuring mogelijk.

Nu kan je de tekening etsen: breng een laag gom aan en zuur de tekening, zet nadien dun met een gaasdoek (3). De preparatie-inkt kan nu aangebracht worden (leder rol), deze kan nadien opengerold worden met een gladde rubber rol. Nu kan je de steen proper maken met spons en water en daarna gewoon ininkten met drukinkt. Nu kan je een proefdruk maken en meteen verder drukken indien het resultaat oké is.

Veel succes!

(1) Je kan terre sanguine gebruiken als je een onderstaande tekening wil zien, omdat dit doorzichtiger is en je dus door de gomlaag kan kijken. Je kan die onderstaande tekening ook ininkten als je ze zichtbaarder wil maken.

(2) Meer informatie over de verschillende inkten wordt later toegevoegd.

(3) Na droging was je eventueel uit met terpentijn en nadien wrijf je in met asfaltum of een andere uitwastinctuur.

Oldrich Kulhanek, steengravure (foto Rudolf Broulim)