Er zijn verschillende types persen. Vaak gebruikt een kunstenaar een handpers, soms een contrapers, ook gekend als een offset proefpers. Daarnaast bestaan er nog snelpersen, die tegenwoordig bijna uitsluitend in museale context in werking te zien zijn.
Voor het drukken
Zorg ervoor dat je proper werkt en op voorhand een routine in je hoofd hebt. Installeer je inkttafel en een andere plek waar je het drukpapier klaar legt. Zorg ook dat je ruimte hebt om de gedrukte prenten mooi op te hangen of te drogen te leggen.
Een editie druk je best in één beweging. Eerst zijn er proefdrukken nodig om tot het gewenste resultaat te komen. Daarbij kan je experimenteren met de kleur en met het papier. Je kan uiteraard ook de drukkwaliteit en de positie van de prent op het papier beoordelen. De eerste proeven worden meestal op onbedrukt krantenpapier gedrukt. Eventueel kunnen er nu nog retouches uitgevoerd worden. Vanaf dat je een goed resultaat bereikt, kan je die prent als referentie behouden, de zogenaamde bon à tirer (b.a.t.). Elke prent die je nadien drukt kan je daarmee vergelijken om zo een constante kwaliteit te garanderen. Je kan dan ook ingrijpen als je bijvoorbeeld merkt dat een prent begint dicht te lopen. Kunstenaars die hun werk laten drukken, zullen die b.a.t. ook goedkeuren als standaard, waar de drukker dan mee aan de slag kan.
Handpers
Hierbij wordt het beeld rechtsreeks van de steen op het papier overgebracht. Dit betekent dat het beeld in spiegelbeeld op het papier komt, iets waar je bij het ontwerp best rekening mee houdt. Een handspiegeltje in het atelier heeft dus meestal niets met de ijdelheid van de kunstenaar te maken, maar is handig om te kijken of gespiegelde teksten correct zijn opgetekend. De lithografische pers stel je op voorhand af, zodat de druk goed is. De steendrukker legt het (meestal licht bevochtigde) lithografisch papier op de geïnkte steen en dekt het af met een zogenaamde timpaan of gladdekker: een ingevet karton dat een vlotte gang door de pers garandeert.
Dit gebeurt door de ingevette rijver, een houten plank met lederen band (tegenwoordig een nylonversie) op de juiste hoogte in te stellen. Zodanig dat die over de gehele breedte van de prent een gelijkmatige druk op de steen uitoefent. Men rolt het bed tot de steen op de juiste positie ligt, waarna de rijver naar beneden gelaten wordt met een hefboom, of het werkblad naar boven, afhankelijk van de pers. Onder druk zal het bed nu verder kunnen rollen, door aan de zwengel te draaien, zodat de inkt op het papier terecht komt. Sommige persen hebben een elektrische motor, wat dat werkje iets minder zwaar maakt. Na elke drukgang dien je de steen opnieuw in te inken. Door deze processtap te herhalen, kan de prent vele malen worden afgedrukt. (2)
Contrapers of offset proefpers
Hierbij komt het beeld onrechtstreeks van de steen op het papier terecht. Een rubberrol draait over de steen en neemt zo de tekening over. De rol drukt daarna het beeld af op het papier. Dit betekent dat het beeld niet als spiegelbeeld verschijnt, wat uiteraard handig is, zeker als je met teksten werkt.
Het vraagt heel wat oefening om de contrapers correct in te stellen, maar eenmaal dit gelukt is, is het zeer makkelijk om vele afdrukken te maken. Zeker lithografieën in meerdere drukgangen kunnen probleemloos (nou ja) tot stand komen, omdat het papier steeds op identiek dezelfde plek kan neergelegd worden. Als iemand mij zo een persje kan bezorgen, graag een seintje;-) (1)
En nadien?
De prenten kunnen uiteindelijk drogen op een droogrek of aan een knikkerbollensysteem. Wanneer je de prints gaat stockeren, kijk dan goed na of ze voldoende droog zijn, je wil immers geen inkt verliezen aan de achterkant van een andere print. Ruim de boel goed op en verwijder afval op een legale manier. Als de editie volledig gedrukt is, kan je de prent van de steen verwijderen, om zo te vermijden dat er nog andere prints worden bijgemaakt. Of je zet er opnieuw een laagje gom op om de prent nadien opnieuw te kunnen drukken.
(1) Meer info over het werken met een contrapers vindt je in de blog Contraperstatie in Amsterdam die binnenkort verschijnt.
(2) Uiteraard zijn er vele problemen die kunnen opduiken tijdens het drukken, daarover schrijven we later nog een blog.
Ronald haalt steen met papier en timpaan door de pers (foto rudy de graef)
Ronald haalt de vers gedrukte prent van de steen (foto rudy de graef)
Ronald checkt het resultaat (foto rudy de graef)
