Bij lithografie is het mogelijk ‘negatief’ te werken. Dat heeft niets met je gemoedstoestand te maken, wel met het feit dat je niet met een wit, maar wel met een zwart blad – of beter zwarte steen – begint. Het resultaat is uiteindelijk meestal een prent met een zwarte achtergrond en witte tekens. 

Er zijn verschillende negatieve technieken bij steendruk mogelijk. Naast acid tinting en lo-shu wash heb je bijvoorbeeld de ‘omgekeerd-beeld-techniek’. Maar vandaag beginnen we met manière noire of de asphaltumtechniek, de meest gangbare van de negatieve procedés (1), ontwikkeld in de vroege 19de eeuw.

De prent die ik teken is gebaseerd op een foto van Ronald, die hij nam in de botanische tuin van Ninfa, ten zuidoosten van Rome. De bedoeling is dit beeld als basis te gebruiken voor een reeks prenten die Ronald en ik in verschillende lithografische technieken zullen uitwerken, zodat je een idee krijgt van de mogelijkheden van lithografie als je de prenten naast elkaar plaatst (2). 

Bij deze methode gaan we de steen zwart maken met een mengeling van asphaltpoeder en terpentijn. Dit mengsel (dat ik drie dagen liet trekken) heet asphaltum (3). Met een rubberen rol breng ik een dunne laag van het kleverige goedje aan. Kenmerkend is dat het asphaltum zuurbestendig maar niet krasbestendig is. Daar ga ik van profiteren! Ik schraap naar hartelust in de asphaltumlaag met schuurpapier, kras met tekennaalden en mesjes en verwijder de asphaltum zelfs (zeer lichtjes) met een dremel, zodat het oppervlak van de steen terug bloot komt te liggen. De kunst is het oppervlak van de steen niet te beschadigen.

Daarna behandel ik het volledige oppervlak met zure gom. Hierdoor zullen de onbedekte delen – de tekening – geen inkt meer opnemen. Na preparatie kunnen we met petroleum de asphaltum wegwassen, die delen zullen nu inkt opnemen. Zoals je ziet, heeft de prent na afdrukken een zwarte achtergrond met harde witte lijnen. Experiment geslaagd! Volgende keer gaan we een beetje acid tinten.

rudy de lithograef

Volgende week verschijnt op de pagina ‘manière noire’ meer uitleg over de exacte werkwijze bij deze techniek.

(1) De manière noire is vergelijkbaar met de mezzotint, die beter gekend is van de gravurekunst. (2) Op mijn website zie je al enkele voorbeelden, deze reeks wordt nog verder aangevuld. (3) Asphaltum is ook kant en klaar in de winkel te koop.